W poprzednim poście skupiłam się na opisie najważniejszych struktur skóry. Jednak należy pamiętać, że bardzo ważnymi jej elementami są tzw. przydatki. Często mówimy o przydatkach skóry, ale tak naprawdę twory te powstają z tego samego nabłonka, który tworzy nasz naskórek.
1. Włosy
Powstają w mieszkach włosowych, małych wgłębieniach warstwy podstawnej naskórka, sięgających w głąb skóry właściwej. W dużym skrócie włos można podzielić na łodygę - część wystającą ponad powierzchnię skóry - i korzeń włosa znajdujący się wewnątrz mieszka włosowego. Pogrubione zakończenie korzenia włosa nazywamy cebulką włosową lub opuszką. W jej wgłębieniu znajduje się brodawka włosowa przez którą włos uzyskuje połączenie z naczyniami krwionośnymi i nerwami. Włosowate naczynia krwionośne zaopatrują włos w substancje odżywcze.
Komórki, które bezpośrednio przykrywają brodawkę włosową, nazywa się powszechnie macierzą włosa. W wyniku mitotycznych podziałów tychże komórek powstają komórki potomne, które są przesuwane ku górze. Dzięki temu włos przyrasta na długość.
Wnętrze łodygi włosa nazywamy korą, część zewnętrzną stanowi osłonka, zbudowana z nachodzących na siebie dachówkowato łusek.
Do mieszka włosowego przylega mięsień, zwany często przywłośnym lub naprężaczem. Jego skurcz powoduje, że włosy "stają dęba". Dzieje się tak np. pod wpływem zimna, czy strachu. Oprócz tego z mieszkiem włosowym w jego górnej części połączony jest gruczoł łojowy.
ryc.1 Budowa włosa - źródło: internet - peruka-sc.pl
Włosy rosną skokowo, a w trakcie ich wzrostu możemy wyróżnić trzy głównie fazy:
- Anagen - faza aktywnego wzrostu. Komórki macierzy ulegają szybkim podziałom, włos przyrasta na długość. Trwa to zwykle od 2 do 6 lat.
- Katagen - nazywany fazą przejściową. Podział komórkowy ulega spowolnieniu i zanika. Brodawka włosowa nie dostarcza już wystarczających ilości substancji odżywczych. Komórki macierzy odrywają się od brodawki, a mieszek włosowy kurczy się. Faza ta trwa zwykle 2-3 tygodnie.
- Telogen - faza spoczynku. Cebulka włosowa została już przesunięta tuż pod gruczoł łojowy. Mówimy tu o tzw. włosach kolbowatych, ponieważ cebulka ulega znacznemu pogrubieniu. Brodawka włosowa na nowo podejmuje swoje funkcje dzięki czemu pod wypadającym włosem pojawia się zalążek nowego. Faza spoczynku trwa 2 do 4 miesięcy.
W zdrowym organizmie w fazie anagenu znajduje się około 85 %, 14 % w fazie telogenu a 1% w fazie przejściowej.
ryc.2 Fazy wzrostu włosa - źródło: www.stoplysieniu.pl
Włosy na ciele człowieka dzielimy na trzy typy:
- włos szczeciniasty - rzęsy i brwi, a także owłosienie nosa i uszu;
- włosy długie - włosy na głowie, zarost, włosy łonowe i włosy pod pachami;
- włosy meszkowe - pozostałe owłosienie ciała.
2. Paznokcie
Paznokieć, podobnie jak włos, zbudowany jest z białka keratynowego. Płytka paznokciowa to twór złożony z wielu warstw bardzo ściśle do siebie przylegających komórek. Otoczona jest ona wałem paznokciowym, który z kolei zakończony jest obrąbkiem naskórkowym. Obrąbek zabezpiecza wał przed wnikaniem weń drobnoustrojów chorobotwórczych, dlatego wycinanie go nie jest zabiegiem wskazanym i może przynieść więcej szkody niż pożytku, szczególnie jeśli jest wykonywany przez niedoświadczone osoby lub przy użyciu nieprofesjonalnych narzędzi.
Paznokieć wyrasta z miejsca nazywanego macierzą. Widoczna jej część to charakterystyczny, białawy półksiężyc - obłączek. To miejsce również zabezpieczone jest obrąbkiem naskórkowy, co chroni macierz przed zanieczyszczeniami i zakażeniami. Płytka paznokcia przesuwa się po łożysku, miejscu silnie unerwionym i ukrwionym. W trakcie wzrostu paznokieć traci w końcu kontakt z łożyskiem i powstaje tzw. wolny brzeg.
Zdrowa płytka paznokcia jest gładka, przejrzysta, lekko zaróżowiona. Wszelkie odstępstwa od tej normy mogą świadczyć o urazach lub chorobach toczących się w obrębie samego paznokcia czy też w innych obszarach organizmu. Paznokieć bowiem może stanowić element diagnostyczny.
Tempo wzrostu paznokcia to około 0,1 mm na dzień. Charakterystyczne jest to, że paznokcie dłoni rosną szybciej niż stóp. Przyspieszony wzrost da się również zaobserwować wiosną i latem, natomiast spowolnienie zimą. Podaje się, że paznokcie rosną najszybciej w trzeciej dekadzie życia.
![](https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgsBpWYeggEKUomYT_6V_C7JWhutbJ682xtcbMridZ8fkUncv8e8UN5Ln-RJRdXHmvGhU25LE_eTTLpiWWAfL3fnW_q8gY04AOqiDxEgIlq0LWI5rwWAB316n-d0o7oppKfV7JFVfM5NQZW/s1600/paznokiec.jpg)
ryc.3 Budowa paznokcia - źródło: D. Nowicka "Dermatologia"
3. Gruczoł łojowy
Jak już wcześniej wspomniałam gruczoły łojowe są połączone z mieszkami włosowymi. Tzw. wolne gruczoły łojowe znajdują się jedynie na pograniczu skóry i błony śluzowej np. czerwień warg. O gruczołach łojowych mówimy, że są holokrynne, co jest związane ze sposobem w jaki wydzielają sebum. Oznacza to, że w wydzielinę gruczołu przekształcana jest cała komórka. Pozostaje jedynie zewnętrzna warstwa komórek, która poprzez podziały wytwarza nowe komórki gruczołu. Wytworem gruczołów jest sebum, składające się m. in ze skwalenu, cholesterolu, wolnych kwasów tłuszczowych i trójglicerydów. Proces wydzielania sebum jest sterowany przede wszystkim przez układ hormonalny (estrogeny hamują jego wydzielanie, a androgeny działają pobudzająco).
Najwięcej gruczołów łojowych znajduje się na twarzy i głowie, natomiast nie występują na wnętrzach dłoni i podeszwach stóp.
Wydzielina gruczołów łojowych wraz z potem i lipidami cementu międzykomórkowego tworzy płaszcz hydrolipidowy - emulsję pokrywającą powierzchnie warstwy rogowej naskórka.
ryc.4 Gruczoł łojowy - źródło: www.meskiezdrowie.pl
4. Gruczoły potowe
Na skórze człowiek występują dwa rodzaje gruczołów potowych:
- ekrynowe - znajdujące się na całym ciele, a w przeważającej ilości na podeszwach dłoni i stóp. Funkcjonowanie tych gruczołów regulowane jest przez układ nerwowy i zmiany temperatury. Gruczoły ekrynowe są aktywne od urodzenia a świeży pot przez nie wydzielany pozbawiony jest koloru i zapachu, składa się w głównej mierze z wody i rozpuszczonych w niej związków organicznych i nieorganicznych.
- apokrynowe - gruczoły, które podlegają regulacji hormonalnej. Uaktywniają się w okresie dorastania i prawdopodobnie są pozostałością po zwierzęcych gruczołach zapachowych. Znajdują się przede wszystkim w okolicach narządów płciowych, brodawek sutkowych i dołów pachowych. Ujście gruczołu apokrynowego jest jest wspólne z mieszkiem włosowych i ujściem gruczołu łojowego. Pot, oprócz składników potu ekrynowego, zawiera także składniki lipidowe i fragmenty komórek. Określa on indywidualną woń człowieka. Ze względu na dużą zawartość związków organicznych ulega rozkładowi przez bakterie i wówczas wydziela silny zapach.
5. Płaszcz hydrolipidowy
Jest to emulsja złożona z wydzielin gruczołów potowych i łojowych, a także z lipidów cementu międzykomórkowego warstwy rogowej naskórka. Emulsja pokrywa powierzchnię naskórka i spełnia funkcję ochronną przeciwko zakażeniom drobnoustrojami chorobotwórczymi. Prawidłowy płaszcz hydrolipidowy pozwala szybko przywrócić naturalne pH naskórka, nawet po kontakcie z detergentami.
Dodatkowo płaszcz zabezpiecza przed nadmiernym odparowywaniem wody z naskórka dzięki czemu przyczynia się do zachowania optymalnego poziomu nawilżenia, a co za tym idzie zapewnia skórze zdrowy i młody wygląd na dłużej.
Agresywne związki powierzchniowo czynne będą zaburzały funkcjonowanie płaszcza hydrolipidowego, dlatego należy uważnie dobierać preparaty do demakijażu i codziennego mycia, jak również racjonalnie stosować wszelkiego rodzaju złuszczania naskórka. Najlepiej tego typu zabiegi ustalić ze specjalistą.
6. Funkcje skóry
Główne funkcje skóry człowieka to:
- ochrona przed szkodliwymi czynnikami zewnętrznymi: chemicznymi, fizycznymi, mechanicznymi i biologicznymi;
- uczestnictwo w regulacji cieplnej organizmu;
- udział w procesach wydzielniczych;
- synteza witaminy D;
- odbieranie bodźców ze świata zewnętrznego - narząd czucia;
- czynny udział w metabolizmie wielu substancji;
- zabezpiecza organizm przed utratą wody
- magazynowanie substancji energetycznych - tkanka podskórna.
ryc.5 - Funkcje skóry - źródło: internet